Por los fiordos de la Patagonia (I)

Itsasontzia Puerto Montetik abiatu da eta hiru egun eman ditu paseoan. Barkua ikaragarria da, filmetakoa bezalakoa. Bistak ezin ederragoak dira edozein lekutatik begiratuta ere. Lehenbiziko menditzar elurtuak ikusi ditut, haietako batzuk, sumendiak.

Gaua etorri da baina urrutian argia ikus zitekeen. Itsasotik ateratzen zela zirudien. Parean, izarren dantza, guretzako ezezaguna, guk ipar hemisferioko zerua ikusgai izan ohi dugu eta.

Pelikula bitxian murgildurik nago, urtaro guztiak jantzirik daramatzat. Eguzkiak ez du bakerik ematen, ozono geruzak daukan zuloaren azpian naiz; berdin dio kremarik potenteenaz bainatzea, izpiek azala kixkali egiten dute. Bakerik ez.

Pelikulak 24 orduko iraupena dauka, aski da leihotik begiratzea mundua amaitzen den muturretik gertu gaudela sinisteko. Mapak argazkia irudikatzen laguntzen du, eta haren kartografiak oiloipurdia jarri: glaziarrak eta Patagoniako fiordoak nonahi, apurturik. Haize bolada batek txikitu dituela dirudi, hain ageri dira hautsirik...

Se avanza sin caminar

Por aguas bien frias

Hay pedacitos de montañas heladas e islas inhospitas.

Los fiordos estan por llegar..

                                              Llegaron, no; llegamos.  Imponentes. Dolorosos. Fiordos y glaciares con nombre y apellido,

Sino real, inventado.

Del mapa adivinas pistas y tú viajas al sur austral con Coloane, 

Al confín de la tierra, cerca de donde todo se acaba.

Hay un trozo de mundo inhabitado

Ruge su mar y amenazan su vientos para mantenernos alejadas de él.

Lugares que una vez fueron poblados por hombres y mujeres con piel de cuero.

Lugar donde nunca llega el sol del ecuador y el frio abraza altas temperaturas.

Lugar de paso, herencia desheredada;

                                                           Tesoro de la Patagonia, solo de ella.

Hay almas que consiguen robar la esencia del final del viaje a ninguna parte, 

Para regresar al calor de la primavera después.

Ella continua más que viva. Y sola.

Esa es su magia

Y nuestra droga: querer llegarla, observarla.

Y ser algo más sabias.

Pinguinoak. Cucao ( Chiloe)

Irlaren mutur honetara etorri naiz pinguinoak ikusi gurean. Bidaia luzea hartarako.

Cucao zoragarria atzean utzi dut eta txalupa batean ibilalditxoa egin dut, aski laburra neure gusturako..

Jakin dut Chiloeko zonalde horretan bi pinguino mota elkartzen direna: Magallanikoa eta Humboldtekoa. Itsasaldean bi korronte elkartzen dira eta hari eskerrak fenomeno bitxi hura. Biak oso antzekoak dira baina Humboldtekoak baino Magallaniko gehiago dago.

Jakin dut Brasilgo uretaraino ere iritsi ahal direna igerian, trebeak dira gero. Arrek badute eginkizun garrantzitsua: emearentzako kabia prestatzea. Hartarako, emeak baino lehenago abiatzen dira eta haiek iritsi orduko, " etxea" prest. Pena, baina bi kume edukiz gero, bakarra elikatzen dute. Biei jaten ematen badiete txikiek akaso ez dute nahikoa indarrik izango leku batetik  bestera mugitzeko eta bidean ito ahal dira, nekeak jota.

Ez da erraza arrak eta emeak bereiztea, haiengandik oso hurbil egon ezean. Muturra laburragoa dute emeek, arrek baino. Emea hiltzen bada, arra penaren penaz hil egingo da ondoren.

Jakin dut uso eta kondor arrei ere gauza bera gertatzen zaiena. Maitemina espezie ugaritako ezaugarria ei da...

OINUTSIK

Oinutsik paseatu naiz paradisua izan zitekeen bazterretik..

Oinutsik utzi nau handitasunak. Mendialde basatiak, oihan itxura eduki zezaketenak.

Euria eta eguzkia bikote perfektuak bilakatu dira. Tantek bidearen zatitxo batzuetan lagundu naute, baina maldan gora ez nekien izerdia edo euria, bietako zein zen gorputzean irristaka nuena.

Ostarteak zabaldu direnean ehunka argazki eder irudikatu ditut, baina gutxi batzuk baino ez ditut sortu. Gainontzekoak memoriaren patrikan gorderik uztea erabaki dut.

Arratsaldeak bakea eman dit eta eguzkia gogor jotzen hasi da. Ezin tentaldiari eutsi, hainbesteko energia baitzegoen pululaka, ezen zapatillak erantsi eta bidea oin biluzik egin baitut. Gozamena.

Bisita programatuak goizetik joan dira eta Inken herria izandakoa gutxi batzuentzat geratu da agerian, maitakor.

Topiko tipikoen gainetik, turisten erreinua dela jakinik ere, beldurri gabe esatea dut bailara sakratuak Inken herria duela gorderik, edonor hunkitzeko moduan. Ni neu bai, bederen...eta lotsarik gabe aitortzen dut.

"Al principio me siento torpe

Tan nuestras son las zapatillas

Que parecen parte de una.

Y derrepente tierra humeda, 

Cosquillas en la planta del pie

Piedras mojadas, dedos juguetones entre

Cartografias irregulares.

Me desprendo de la tensión inicial

Que nunca abandona el talón

Y deseo reciclar todo zapato, bota o sandalia,

Para seguir gozando restos de tierra y arena

Desde más cerca."

Hiram Bingham historiagileak 1911n "deskubritu" zuen ofizialki, lehenago bertoko jendeak ezagun zuen eta. Vilcabamba izeneko inken hiri galdua ei zen.

Espainolen kroniketan Machu Pichuri ez diote ezelango aipamenik egin, hortaz, ustekoa da ez zutela hiri "galdu" hura ezagutu.

Teoria ugari dago haren baitan, hala nola ,Inken kultura babesteko gotorlekua izan zela edo errege/erreginen atsedenleku, besteak beste.

Inkako bidea jarraiturik herriraino iristeko aukera dago, bi, hiru edota lau eguneko ibilaldi heze eta eder baten bitartez.

Ohiko bidea ezagunagoa da; Machu Pichu herriraino zaramatzan trena hartu eta biharramunean goiz-goizetik autobusa. Paradisuaren atean utziko zaitu, 2o minutuko suge-bide batetik gora.

LIMA limón

Desorden y gente. Más gente.

Autobuses con la brujula invertida.

Relojes estropeados. America Latina querida, así es, no más.

Un bazar con vida propia.

Mujeres tejiendo, mujeres vendiendo un pedazo de día.

No existe hora de cierre, quizá siempre sea todavía.

Lima-limón con su cresta de humo, nublada.

Lima con alegria y desparpajo

Ciudad amable con retazos de conquista.

Busca emerger ella sola a tropezones

Llema de pasado quemado por aquella santa inquisición.

Barranco de puertas abiertas a un mar en paz

Acantilado de rasguños aburguesados

Lima y limón exprimiendose

Limón amargo; LIMA dulce.