Calafate: cervezas, arbustos y frio Antártico.

Estoy segura que la palabra Calafate es muy conocida entre la población urbanita y extranjeros varios por la jugosa cerveza que la marca Austral tiene entre sus opciones a degustar. Sin embargo, más al sur, cruzando la Patagonia chilena y argentina, bajo el regazo de los tehuelches y los selknam, existen referencias sino igual de sabrosas, seguro que mas interesantes acerca de la Calafate.

Esta mata espinosa de la que brotan bellas flores amarillas en primavera y que se convierten en  exquisitas frutas de color morado en verano, tiene como protagonista de su historia a una anciana que se convirtió en la planta Calafate, para que a partir de ese momento, los pajaros que habitaban ese sur frio tan poco amigable durante los meses helados, tuvieran donde cobijarse de los vientos invernales y que comer en los meses vacios de frutas y verde. Koonek se convirtió en casa y alimento de golondrinas y su comunidad pudo añadir su preciado fruto a la cadena de subsistencia.

 

Calafate hitza ezaguna da hiriguneko tabernetan, halaxe deitzen baita hegoaldean ekoizten den garagardo mota bat.

Tehueltxe eta selknam jatorrizko herriek, aldiz, bestelako erreferentziak gorderik dituzte izen honen baitan.

Edozein kasutan, Calafate hamaika kontakizunen ama da eta kondaira batzuk beste batzuk baino bitxiagoak dira zalantza barik. Nik ohiko mitoetatik urrundu nahi izan dut: maitasun istorio tradizionalak, traumatikoak!, elkar ezin maita dezaketen gizon eta emakume amoranteen zorigaitza..…kontakizun garaikideak direla esan ohi dut nik, garai batean herriaren ahotik jaiotako istorio edo legenda baten bertsio modernizatua, egungo ezaugarriez jantzirik.

 Eta euskal mitologiari buruzko klase baten ostean, ikasleen elkarrizketa batek Calafateren bertsio berria oparitu zidan.

Koonek amona sendagilea akiturik zihoan iparralderantz, negua gainean zuten eta ehizatzeko bazter epelagoen bila zebiltzan. Halakoetan egin ohi zuten bezala, andreari kau, bizileku txukuna eraiki zioten eta urtaro hotza babesturik igarotzeko beste  janari etxean gorde zuten. Garai hartan ez zegoen zaldirik eta amonak erabat isolaturik bizi behar izango zituen neguaren hilabete hotzak. Hilabete ilunak hurbildu ahala, bakardadea are sakonagoa zen, txoriek ere ihes egin baitzieten lehen elurteei. Baina Koonek, gainontzeko kideen harridurarako udaberriaren lehen eguzki printzeak besozabal hartu zituen. Enarak eta txepetxak kuku egitera esnatu ziren eta andreak errieta egin zien negu osoan bakarrik uztearren, isiltasuna izan zuelarik adiskide bakarra. Txoriek estuturik, neguko hilabeteetan haien gorputz ttipia hotzetik eta haize zurrunbiloetatik babesteko habiarik ez zutela azaldu zioten, udazkenetik aurrera apenas zegoela zer jan inguru hartan.  Koonek kautik irten barik halaxe erantzun zien “ gaurtik aurrera, datozen hotzaldietan izango duzue non lo egin eta zer jan”. Etxea ireki zutenean baina, andrea jada ez zen bertan. Amona lora horiz beteriko mata espinosa ederra bilakatua zen eta uda iritsi orduko, loreak fruitu more goxoak bihurtu ziren, haziz beterik. 

Txoriek eta Kooneken bizilagunek denek jan zituzten zuhaixkaren fruituak, eta sasiaren haziak aikez aike ,ahoz-aho, zabaldu zituzten. Urruti samar ziren hegaztiek ere albistearen berri izan zuten eta ordutik, hilabete hotzetan ez dute lur mutur hura gehiago abandonatu,  akaso hargatik esan ohi da “ Calafateak jaten dituenak atzera itzuliko da bueltan”

 

Abenduak 4. Gaur ez da Euskararen eguna, eta zer?

 Aho hortzetatik

Emango dizut nire esnea;

Fonemak, silabak, hitzak, esaldiak...

Neure beste esnea.

Zure abestiaren fonetika,

Zure ipuinen lexikoa,

Zure jolasen ortografia,

Zure sentimenduen sintaxia

Zure pentsamenduaren gramatika.

Miren Agur Meabe.

A cuenta del día del Euskara que se celebra el tres de diciembre he leido muchas notas de prensa, proyectos y demagogia barata. Es un día para celebrar, dicen. Yo no estoy tan segura de ello pero sigo respetando la opción por igual.

Aprovecho para recordar que la mejor manera de celebrar una lengua es hablandola, y no un día al año o los fines de semana, sino siempre que sea posible. 

Es por ello que este post va dirigido a quienes me han llenado el corazón de alegría y emociones durante estos tres años; alumnos y alumnas anónimas que se han acercado al euskara, que han enganchado, que la han descubierto.

Con más o menos esfuerzo, hemos ido celebrando una palabra nueva, un verbo curioso, una canción.....cada uno de los días que hemos compartido.

De mi boca te daré mi leche; 

Los fonemas, las sílabas, 

Las palabras, las frases... 

Mi otra leche. 

La fonética de tus canciones, 

El léxico de tus cuentos, 

La ortografía de tus juegos, 

La sintaxis de tus sentimientos, 

La gramática de tu pensamiento.

Miren Agur Meabe

..........................................

 

Abenduaren hiruan Euskararen Nazioarteko Eguna ospatu zelarik, kartel ugari eta erreportaia asko topatu nituen han hemen, euskararen inguruan berbaz, euskararen etorkizunaz kezkaturik, aurrerapausuak gogoraturik.

Egun bereziok ospatzeko nire zalantzak agerian utzirik, Dortolira ekarri nahi izan dut Miren Agur Meabek idatzitako olerki ederra.

Hitzak soberan dira orduan, izan ere, hitzen, aditzen eta hizkuntzen inguruan ederki mintzatzen baita Miren andereñoa.

Ama hizkuntza jaiotzetik magalean izan edo aurreraxeago adoptaturik izan ( nire ustez biak dira zilegizkoak oso), mundua desberdin usaintzera zaramatza. Ipuinen tonua, berben jarioa, kantuen melodia, animalia eta zuhaitzen izenak, kantuak.....dena bestela ageri da, magiaz ziprizitindurik baitaude esaldi eta esanahi guztiak. Kasu, magia hizkuntza guztiek gordetzen dute haien baitan, ni neureaz ari naiz ordea.

Eta sare sozial batean idatzi nuen bezalaxe, eupada eta besarkada handia abenduaren hiruan ezezik, gainontzeko 364 egunetan ere euskarara hurbildu diren lagun eta ikasle guztiei, euskaraz mintzatu eta bizitzeko erabakia hartu duzuenoi, adore hura plazara ateratzeko ausardia izan duzuenoi ( ez dezagun ahantzi, non zauden, errezagoa dela beste hizkuntza batean mintzatzea....).

Zorionez, euskararen eguna haiekin elkartu naizen guztietan ospatu dugu dela kantu baten bitartez, dela berba berri bat deskubrituz edo besterik gabe, gelan sartu eta hogeitaka ikasle jakinminak jota topatuz. Orduan ospatu dut euskara nire baitan bizi izana, orduan zoriondu ditut euskaradun diren adiskide guztiak.

Nostalgia de la luz

La muerte acecha en Atacama mientras que a la historia le diagnostican amnesia. Todas ellas buscan tesoros pero en direcciones opuestas: algunas miran al cielo, otras, a las entrañas de la tierra.

Y se viste de domingo Atacama querida, preparada para recibir turistas y felicitaciones; que lindo su cuero, que impacto su valle: La luna.  

                                                        El cielo: pasado.

Ellas rescatan restos de estrellas fugaces en la arena caducada; los cuerpos se curvan hasta dibujar una medialuna, aquel regalo que el desierto nunca les trajo deforma mares y amores. La tristeza yace entre piedras y muerte.

Pero en el cosmos todo es tranquilidad, bombean las pulsaciones mas bajas, viven entre ayer y todavía. El presente es historia.

 Y el tiempo pasa para las madres y hermanas, para mujeres y hombres cuyos trozos de piel se despedazan en el calor de lo arido, sin respuesta. Esperando que el pasado retome la luz del presente para romper la nostalgia, el cielo se presta mas infinito aún, inalcanzable.

La miseria de la historia se reduce a aire. Y nada más.

 Jarraipena:

                                               Atakama basamortuko altxor bilatzaileak

IBARRAK

Ibar ezker eta eskuin, ugerra eta urrea;

 Paradoxen  lur mutur.

Langile eskubideen lehergailu grisa, dekadentziaren adiskide ubela.

Punk musikaren jaiotze leku nabarra; nahi eta ezinaren dantza aldrebestua.

Argazki bikoiztua: bi errealitate bestelako Ibaizabalek erdibitua.

Kale-argia oreka euskarri bakartua eta txinbito txalupa txikia bi munduen juntagailu errugabea.

Dorretxeak eta garabi ihartuak ibarren  mutur banatan ageri dira paisaiaren hornigarri,

Ahanzturaren aurkako sendagaiak bailiran.

Urteek  bi bazterron distantzia laburtu dute:

                Etxebizitzak ugaldu dira                             

                             Ke usaina galdu da

Pobrezia zilarrezko ohean lo datza lotsaturik

Eta argazki kamerak herdoildurik dakusa arratsaldea, kolore modernoei ezaxola.