We Trinpatü: sua

Porque somos una Nacion con Memoria, con Pasado, con Presente y por lo tanto, con Futuro.

Machi Valentria. Wetripantu 2011

Ekainaren bukaeran, 24ean zehatzago, euskaldunok San Juan gaua ospatzeko ohitura dugu. Suaren gaua behar luke izan ordea, gauaren izenak. Edo amalurrarena, naturarena, urarena...

Udari ongi etorria eman eta naturaren oparotasuna laudatze aldera hari eskaini ohi diogu ospakizuna. Udako solstizioko gaua urteko gaurik motzena da. Piriniotako usadio batek dioenez, gau hartan menditik jaisten den ibai hotz haietako batean hartu behar duzu bainua, ur izoztuak osasungarriak direlarik, azal eta hezurretako gaitzak sendatzen ditu eta.

Hainbat herritan suaren gaua izenez ere ezagun da; bertan sortzen den sua garbitzailea da, horrenbestez, kaltegarria den oro suntsitzen du.

Abya Yalako Wallmapu lurraldean ere hamaika modutara ospatzen dute galbidean den gau berezi haren xarma:

“We Tripantü” edo “Wiñoy Tripantü” ( Antüren itzulera edo eguzkiaren irteera). Orduan, ziklo berria hasten da jendartean, energia eta indar guztiak zaharberritzen dira. Gau berezi hartan ura, sua, airea eta lurra gurtzen dira. Amalurrari ( patxamamari) eskerrak ematen dizkiote hark ematen dizkien ondasun guztien trukean. Gogoratu amalurrak berak sortzen dituen jakiak direla gu guztion elikagai...

Frei presidenteak ekainaren 24a “ Jatorrizko herrien eguna” izendatu zuen, aniztasuna eta errespetuaren izenean. Machi Valentina Contrerasek ordea, bere idazki batean zera darabil buruan bueltaka: zein neurritan da garrantzitsua ekainaren 24a gobernuarentzako? Txiletarrentzako? Ez al zen benetako jaieguna izan behar nork bere lur zatitxoarekin ospa zezan naturaren iraultza? 

....Baina....jada ez dugu  ospakizunerako lurrik. Akaso etxerako bidean memoria ere lapurtu digute......  

Borgesek halaxe irudikatu du gau hura, non eta Buenos Airesen. Naturatik arras urrundurik, hitzen arteko harian nostalgia irakur daitekeela esango nuke..

La noche de San Juan

 

El poniente impecable en esplendores
quebró a filo de espada las distancias.
Suave como un sauzal está la noche.
Rojos chisporrotean
los remolinos de las bruscas hogueras;
leña sacrificada
que se desangra en altas llamaradas,
bandera viva y ciega travesura.
La sombra es apacible como una lejanía;
hoy las calles recuerdan
que fueron campo un día.
Toda la santa noche la soledad rezando
su rosario de estrellas desparramadas.

Jorge Luis Borges 

Fervor de Buenos Aires (1923)